DZIEJE RELIGII, FILOZOFII I NAUKI

indeks  |  antologia religijna  |  antologia filozoficzna  |  filozofia nauki

Wojciech Sady: wykłady

JOGASUTRY

przypisywane PATAŃDŻALEMU

przełożył z sanskrytu Leon Cyboran

I. O samadhi, czyli skupieniu

1. I nauczanie jogi.
2. Joga - powściągnięciem zjawisk świadomości.
3. Wtedy - stan widza w swojej naturze.
4. Lub ma naturę wspólną ze zjawiskiem.
5. Zjawiska - pięciorakie; uciążliwe i nieuciążliwe.
6. Miary poznawcze, wypaczenie, fantazjowanie, sen, przypomnienie.
7. Naoczność, poznanie rozumowe, przejęcie poznania - miarami poznawczymi.
8. Wypaczeniem - błędne poznanie nie oparte na naturze rzeczywistości.
9. Fantazjowanie - pozbawione rzeczywistości, będące następstwem poznania słów.
10. Sen - zjawiskiem z podporą pratjaji pustki.
11. Przypomnienie nie dopuszcza do zanikania przeżytego przedmiotu.
12. Powściągnięcie ich ćwiczeniem i bezpragnieniowością.
13. Ćwiczenie - dążeniem do stałości w nim.
14. Uprawiane długi czas, nieprzerwanie, ze skupioną uwagą - trwałym stopniem.
15. Uświadamianie panowania wolnej od pragnienia przedmiotu widzialnego i objawionego - bezpragnieniowością.
16. Wyższe od niej - niepragnienie gun mającej rozpoznanie puruszy.
17. W następstwie postaci myślenia, przenikania, błogości, stanu "jestem" - z uświadomieniem.
18. Po ćwiczeniu z pratjają ustania, z resztką sanskar - inna.
19. Pratjaja naturalna - u bezcielesnych i rozpuszczonych w prakrti.
20. U innych w następstwie wiary, energii, pamiętliwości, skupienia i poznania prawdy.
21. U ostro-potężnych - bliskie.
22. Z powodu słabości, średniości i nadmierności - wyższy nawet od nich.
23. Lub przez skupianie się na Iśwarze.
24. Iśwara - szczególnością puruszy, nietknięty uciążliwościami, karmanem, owocowaniem, złożem.
25. W nim nieprzewyższalny zalążek wszechwiedzącego.
26. Mistrzem nawet pradawnych z powodu nieograniczenia czasem.
27. Jego nazwą - pranawa.
28. Powtarzanie jej i kontemplowanie jej znaczenia.
29. Przez to - zarówno dojście do wewnętrznego "ja", jak i zanik przeszkód.
30. Choroba, otępienie, niezdecydowanie, nieskupianie się, brak energii, niepowściągliwośc, błędne poznanie, nieosiągnięcie stopnia, nieumocnienie się - oto przeszkody rozpraszające świadomość.
31. Cierpienie, złe samopoczucie, drżenie ciała, wdech i wydech - symptomami rozproszenia.
32. Dla usunięcia ich - ćwiczenie z jedną tattwą.
33. Przez pielęgnowanie życzliwości, współczucia, zadowolenia, tolerancji dla szczęścia, nieszczęścia, dobra i zła - oczyszczenie świadomości.
34. Lub przez wydychanie, wstrzymywanie prany.
35. Lub powstałe przeżycie z przedmiotem unieruchamiające umysł.
36. Lub beztroskie, jaśniejące.
37. Lub świadomość pozbawiona pragnień jako przedmiot.
38. Lub z poznaniem majaku, snu jako podporą.
39. Lub przez kontemplację zgodnie z upodobaniem.
40. Od najmniejszego atomu do największej wielkości jej panowanie.
41. Z osłabionymi zjawiskami jak w kamieniu szlachetnym utkwienie w tym, zabarwienie się tym, czy jest to podmiot ujmowania, instrument ujmowania, czy przedmiot ujmowania - popadnięciem.
42. Spośród tych zmieszane z fantazjami słowa, rzeczy i pojęcia - popadnięciem z myśleniem.
43. Po oczyszczeniu z przypomnień, jak gdyby pozbawione swojej natury, ujawniające samą tylko rzecz - bez myślenia.
44. Tym samym objaśnia się - z przenikaniem i bez przenikania mające przedmiot subtelny.
45. A przedmiotowość subtelna rozciąga się aż do alingi.
46. Te same - skupieniem z zalążkiem.
47. Po udoskonaleniu bez przenikania - czystość atmana.
48. W niej - poznanie pełne prawdy.
49. Od poznania prawdy objawionej i rozumowej ma odmienny przedmiot z powodu szczególności rzeczy.
50. Zrodzona z niego sanskara krępuje inne sanskary.
51. Po powściągnięciu nawet tego, dzięki powściągnięciu wszystkiego - skupienie bez zalążka.

II. O sadhanie, czyli drodze dojścia

1. Asceza, medytacja, skupienie się na Iśwarze - krijajogą.
2. Dla wywołania skupienia i dla osłabienia uciążliwości.
3. Niewiedza, stan "jestem", pragnienie, awersja, przywiązanie - uciązliwościami.
4. Niewiedza - glebą dla pozostałych: uśpionych, osłabionych, wyłączonych, czynnych.
5. Widzenie w nietrwałym, nieczystym, niewygodnym, bezjaźniowym trwałego, czystego, pomyślnego, jaźni - niewiedzą.
6. Pozorna jedność natury mocy widzostwa i widzenia - stanem "jestem".
7. Pragnienie rodzi się w następstwie przyjemności.
8. Awersja rodzi się w następstwie przykrości.
9. Przywiązanie, płynące przez zabieganie o siebie, utrzymuje się nawet u wiedzącego.
10. Te subtelne usuwa się przez powrotną drogę rozwoju.
11. Ich zjawiska usuwa się kontemplacją.
12. Złoże karmana, mające korzeń w uciążliwościach, może dać o sobie znać w obecnym, przyszłym żywocie.
13. Gdy jest korzeń, to jest jego owocowanie jako wcielenie, okres życia, doznanie.
14. One - skutkami przyjemnymi, przykrymi w zależności od zasługi lub przewinienia.
15. Przez niewygody przemiany, udręki, sanskar i z powodu przeciwstawiania się zjawisk gun - wszystko tylko niewygodą dla rozpoznającego.
16. Przedmiotem usuwania - niewygoda przyszła.
17. Kontakt widza i przedmiotu widzenia - przyczyną przedmiotu usunięcia.
18. Przedmiot widzenia ma naturę przejrzystości, aktywności i stałości, tworzy naturę elementów i narządów psychicznych, służy dla doznawania i uwalniania.
19. Wisiesze, awisiesze, sama tylko linga i alinga są złożone z gun.
20. Widz - samym tylko widzostwem; chociaż czysty, patrzy na pratjaję.
21. Tylko dla niego istota przedmiotu widzenia.
22. Chociaż zniszczony, gdy ma służenie zakończone, nie zniszczony z powodu wspólności z innymi niż on.
23. Kontakt - przyczyną ujmowania natury mocy własności i właściciela.
24. Jego przyczyną - niewiedza.
25. Gdy jej nie ma, nie ma kontaktu - usunięcie - to jedyność widzostwa.
26. Niezmącone poznanie rozróżniające - środkiem do usunięcia.
27. Ma on siedmiorakie poznanie prawdy ustopniowane aż do kresu.
28. Przez wypełnienie członów dodatkowych jogi, gdy zaniknie nieczystość, nastaje światło poznania rozróżniającego.
29. Jamy, nijamy, asany, pranajama, pratjahara, dharana, dhjana, samadhi - ośmioma członami dodatkowymi.
30. Niekrzywdzenie, prawda, niekradzenie, brahmaczarja, nieposiadanie - jamami.
31. Nie ograniczone kastą, miejscem, czasem, okolicznościami, na wszystkich stopniach - wielkim ślubem.
32. Oczyszczanie, zadowolenie, asceza, medytacje, skupienie się na Iśwarze - to nijamy.
33. Gdy atakują słabości - wytwarzanie przeciwieństwa.
34. "Słabości - krzywdzenie itd. - czynione, nakłanianie do nich, pochwalanie ich - następstwem żądzy, gniewu, zaslepienia; drobne, średnie,wielkie; bezkresnym ich owocem - cierpienie, niewiedza" - oto stosowne przeciwdziałania.
35. Po ugruntowaniu się w niekrzywdzeniu w jego obecności ustaje wrogość.
36. Po umocnieniu się w prawdzie - zależność czynów i skutków.
37. Po ugruntowaniu się w niekradzeniu zbliżają się wszelkie klejnoty.
38. Po ugruntowaniu się w brahmaczarji - osiągnięcie mocy.
39. Gdy trwa w nieposiadaniu, poznaje intuicyjnie stany wcieleń.
40. Przez oczyszczanie - "unikanie" własnego ciała i niełączenie się z innymi.
41. Czystość sattwy, pogoda umysłu, jednolitość, zwycięstwo nad narządami psychicznymi i zdolność widzenia atmana.
42. Przez zadowolenie - osiągnięcie nieprzewyższalnego szczęścia.
43. Moc nadludzka nad ciałem i narządami psychicznymi - na skutek zniknięcia nieczystości - dzięki ascezie.
44. Przez medytacje - kontakt z dowolnymi bóstwami.
45. Moc nadludzka ze skupienia - dzięki skupieniu się na Iśwarze.
46. Asana - nieruchoma i wygodna.
47. Wraz z rozluźnieniem napięcia, połączeniem się z nieskończonym.
48. Dzięki temu nie atakują pary przeciwieństw.
49. Gdy to jest, przerywanie biegu wdechu i wydechu - pranajamą.
50. Ma stany: zewnętrzny, wewnętrzny, stłumiony; ćwiczona miejscem, czasem, liczbą; długotrwała, subtelna.
51. Czwarta - przekraczająca przedmiot zewnętrznego i wewnętrznego.
52. Przez to znika zasłona przejrzystości.
53. I zdolność umysłu do dharan.
54. Gdy narządy psychiczne po oddzieleniu się od swoich przedmiotów niejako naśladują właściwą naturę świadomości - to pratjahara.
55. Przez to - najwyższe opanowanie narządów psychicznych.

III. O wibhuti, czyli nadludzkich mocach

1. Związanie świadomości z miejscem - dharaną.
2. W tym jednostajność pratjaji - dhjaną.
3. Ta sama mająca jaśnienie samej tylko rzeczy, jak gdyby pozbawiona swojej natury - samadhi.
4. Trójka w jednym - sanjamą.
5. Przez opanowanie jej - światło poznania prawdy.
6. Zastosowanie jej - na stopniach.
7. Trójka - wewnętrznym członem dodatkowym w porównaniu z poprzednimi.
8. Nawet ona - zewnętrznym członem dodatkowym dla bez zalążka.
9. Pokonanie i powstanie sanskar wyłaniania i powściągnięcia - przemianą powściągnięcia inherentną świadomości w momencie powściągnięcia.
10. Jej potok - wyciszony od sanskary.
11. Zanik i powstanie stanu wszechsłużenia i jednolitości - przemianą skupienia świadomości.
12. W nim zaś jednakowa pratjaja uciszona i powstała - przemianą jednolitości świadomości.
13. Przez to objaśnia się przemianę cech, oznak czasowych i stanów w elementach i narządach psychicznych.
14. Wyciszonym, powstałym i nieokreślonym cechom towarzyszy posiadacz cech.
15. Odmiennośc następstw - przyczyną odmienności przemian.
16. Sanjamą na trójce przemian - poznanie przeszłości i przyszłości.
17. Zmnieszanie słowa, znaczenia i pratjaji przez [błędne] utożsamianie jednych z drugimi; przez sanjamę na rozdzieleniu tego - poznanie mowy wszelkich istot.
18. Przez unaocznienie sanskary - poznanie poprzednich wcieleń.
19. Pratjaji - poznanie cudzej świadomości.
20. A nie z podporą, bo nie ma ono występowania przedmiotu.
21. Przez sanjamę na postaci ciała, po stłumieniu jego mocy jako przedmiotu ujmowania, po oddzieleniu ujawniania dla oka - zniknięcie.
22. Karman natychmiastowy i powolny; przez sanjamę na nim - poznanie kresu życia, lub z omenów.
23. Na życzliwości itp. - potęgi.
24. Na siłach - siły słonia itd.
25. Przez skierowanie światła przejawu - poznanie subtelnego, ukrytego, oddalonego.
26. Poznanie wszechświata przez sanjamę na słońcu.
27. Na księżycu - poznanie ładu gwiazd.
28. Na gwieździe polarnej - poznanie ich ruchu.
29. Na ośrodku pępkowym - poznanie ładu ciała.
30. Na studzience gardła - ustanie głodu i pragnienia.
31. Na nadi żółwiej - stałość.
32. Na świetle głowy - widzenie siddhów.
33. Lub od przejaśnienia - wszystko.
34. Na sercu - wgląd w świadomość.
35. Sattwy i puruszy absolutnie niezmieszanych wspólna pratjaja - doznaniem, bo służy komuś drugiemu; przez sanjamę służąca sobie - poznanie puruszy.
36. Stąd rodzą się: przejaśnienie, słyszenie, czucie, widzenie, smakowanie i powonienie.
37. One w skupieniu - szkodliwym dodatkiem, w wyłonieniu - mocami.
38. Przez rozluźnienie przyczyny związania i doświadczenie przejścia - wejście świadomości w inne ciało.
39. Od pokonania udany - nieprzyleganie do wody, błota, kolców itp. oraz wyjście.
40. Od pokonania samany - ogień.
41. Przez sanjamę na związku przestrzeni z narządem słuchu - boska władza słyszenia.
42. Przez sanjamę na związku ciała i przestrzeni i przez popadnięcie w stan lekki jak bawełna - poruszanie się w przestrzeni.
43. Zjawisko niesztuczne na zewnątrz - wielka bezcielesność; od niej - zanik przysłony przejrzystośći.
44. Przez sanjamę na grubym, właściwej naturze, subtelnym, inherencji i celowości - pokonanie żywiołów.
45. Stąd pojawienie się atomizacji itd., doskonałość ciała i nieprzeszkadzanie ich cech.
46. Uroda, wdzięk, siła, diamentowa zwartość - doskonałością ciała.
47. Przez sanjamę na ujmowaniu, właściwej naturze, stanie "jestem", inherencji i celowości - pokonanie narządów psychicznych.
48. Stąd - szybkość umysłu, stan bez narządów i pokonanie pradhany.
49. Samo tylko rozpoznanie odmienności puruszy i sattwy ma zwierzchnictwo nad wszystkimi stanami i podmiotowość wszechpoznania.
50. Przez nielgnięcie nawet do tego, po zaniku zalążka błędu - kajwalia.
51. Przy zapraszaniu przez wzniosłych - nietworzenie lgnięcia i pychy z obawy nie życzonego sobie ponownego przylgnięcia.
52. Przez sanjamę na momencie i jego następstwie - poznanie zrodzone z rozróżniania.
53. Od tego postrzeganie ekwiwalencji, dzięki nieograniczeniu odmienności rodzajem, oznaką i miejscem.
54. To poznanie zrodzone z rozróżniania - wyzwalające, ma wszechprzedmiot, ma przedmiot na wszelki sposób i jednocześnie.
55. Gdy jednakowość czystości sattwy i puruszy - to jedyność.

IV. O kajwali, czyli absolutnej wolności (jedyności)

1. Moce powstałe przez urodzenie się, leki , zaklęcia, ascezę i skupienie.
2. Przemiana w inny rodzaj - przez wylew pierwiastków twórczych.
3. Przyczyna wywoławcza - nie poruszająca pierwiastki twórcze, ale od niej przerwanie przegrody, jak rolnik.
4. Świadomości wytworzone z samej tylko świadomości "jestem".
5. Przy zróżnicowaniu przejawu jedna świadomość porusza liczne.
6. Spośród nich złożona z kontemplacji - bez złoża.
7. Karman jogina - ani jasny, ani ciemny; trojaki - innych.
8. Od niego - przejaw wasan takich, które odpowiadają jego owocowaniu.
9. Chociaż poprzedzielanych rodzajem wcieleń, miejscem i czasem - bezpośrednie następstwo przypomnień i sanskar z powodu jednorodności.
10. A ich bezpoczątkowość - z powodu wieczności pragnienia.
11. Z powodu łącznego wyznaczania przez przyczynę, skutek, złoże i podporę świadomościową, gdy tych brak - brak ich.
12. Przeszłe i przyszłe z własnej natury jest - z powodu różnicy form czasowych i cech.
13. Te zjawione i subtelne mają naturę gun.
14. Od pojedynczości (jedności) przemiany - realność rzeczy(wistości).
15. Z powodu zróżnicowania świadomości przy tożsamości rzeczy, drogi tych dwu - oddzielne.
16. A rzecz nie jest zależna od pojedynczej świadomości, bo nie byłaby dla niej źródłem poznania; wtedy co by to było?
17. Zależnie od zabarwienia się nią świadomości - rzecz poznawana lub nie poznawana.
18. Zawsze są poznawane zjawiska świadomości - z powodu nieprzemienialności puruszy, ich pana.
19. Nie [jest] ona samoświetlna z powodu bycia przedmiotem widzenia.
20. A nieujmowanie obu w jednej chwili.
21. Jako przedmiot widzenia innej świadomości - nadmierne związanie intuicyjnej świadomości z intuicyjną świadomością i pomieszanie przypomnień.
22. Od podmiotu uświadomienia, nie ulegającego zmieszaniu - po popadnięciu w jego postać - doznanie swojej intuicyjnej świadomości.
23. Świadomość zabarwiona widzem i przedmiotem widzenia ma wszechrzecz.
24. Chociaż ona pstrokata od niezliczonych wasan, służy dla innego - z powodu tworzenia kombinacji.
25. U widzącego szczególnego - ustanie wytwarzania stanu atmana.
26. Wtedy świadomość, skłonna do rozróżniania, przybliża kajwalię.
27. W szczelinach tego - inne pratjaje, z sanskar.
28. Porzucenie ich - mówiło się - jako uciążliwości.
29. U obojętnego nawet wobec "wielkiej kontemplacji" od rozpoznania rozróżniającego w najwyższym stopniu - skupienie "spłukiwacz cech".
30. Od niego - zanik uciążliwości i karmana.
31. Wtedy, od wieczności poznania pozbawionego wszelkiej przysłony i zamącenia, ma przedmiot poznania nikły.
32. Potem - zakończenie następstwa przemian gun, mających służenie zakończone.
33. Następstwo, zasadzające się na momentach, jest ujmowalne (powściągalne?) aż do kresu przemian.
34. Przeciwrozwój gun, pustych dla puruszy - to jedyność, lub moc podmiotu świadomości utrzymująca się w swojej naturze.